Xôi cọ với vị bùi ngậy của cọ, vị thơm dẻo của gạo nếp nương mang lại hương vị độc đáo, lạ miệng của người Tày ở Phú Thọ.
Xôi cọ là một món ăn dân dã, mang hương vị ẩm thực của đồng bào người Tày từ thủa xưa vẫn còn lưu truyền đến ngày nay. Xôi cọ được chế biến rất đơn giản, không cầu kỳ, song đây là một trong những nét văn hóa ẩm thực đặc sắc của người Tày.
Tháng 11 – 12 âm lịch hàng năm là mùa cọ chín, người dân tại Bảo Yên, Thanh Thủy, Phú Thọ lại bắt tay chế biến món ăn lâu đời đã trở nên thân thuộc với vùng quê nơi đây.
Để có được món xôi cọ ngon miệng, nguyên liệu cần phải có là gạo nếp nương và cọ ỏm. Người ta thường chọn các quả cọ nếp có vị béo và ngậy. (Cọ tẻ cũng có thể làm được xôi nhưng thường không ngậy và dẻo). Sau khi ỏm xong, cọ được tách ra lấy phần thịt màu vàng để nấu xôi.
Gạo nếp dùng để nấu cũng phải được chọn kỹ càng thì xôi mới dẻo, thơm, hạt bóng mẩy. Gạo được ngâm nước qua đêm sau đó vo sạch, sau đó đồ chín trong chõ gỗ thành xôi. Xôi chín, người ta lấy thịt cọ trộn đều với xôi.
Thao tác trộn xôi phải thật nhuyễn, đều tay, càng trộn nhuyễn càng ngon, từ màu xôi trắng phải chuyển sang màu vàng óng của thịt cọ. Tinh dầu cọ ngấm vào xôi tạo thành một màu rất đẹp, hương thơm của gạo nếp và cọ tỏa mùi thơm nức. Nhiều người còn trộn thêm hành mỡ đã phi vào khiến cho món xôi cọ càng thêm phần quyến rũ.
Xôi cọ được thưởng thức với muối vừng, ban đầu bạn sẽ cảm nhận một chút vị chát, đắng nhưng càng ăn càng thấy hương vị riêng biệt này thật quyến luyến, không lẫn với bất kỳ loại xôi nào.
Về với người Tày miền trung du Phú Thọ, hòa mình vào khung cảnh thiên nhiên yên bình và tươi đẹp, chắc hẳn bạn sẽ nhớ mãi không thể nào quên món xôi cọ dân dã và bình dị này.
