Làng nghề nón lá Gia Thanh, xã Gia Thanh, huyện Phù Ninh bao đời nay đã góp phần gìn giữ vẻ đẹp duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam
Những chiếc nón lá thanh thoát, nhẹ nhàng không biết từ bao giờ đã trở thành biểu tượng của những người phụ nữ Việt Nam duyên dáng dịu dàng chịu thương chịu khó. Đặc biệt nón lá đã trở thành sản phẩm du lịch, là món quà độc đáo cho du khách khi đến với làng nghề nón lá Gia Thanh.
Địa danh nổi tiếng với Di chỉ khảo cổ xóm Rền
Làng Rền, xã Gia Thanh là địa danh nổi tiếng với Di chỉ khảo cổ xóm Rền, nơi minh chứng của nền văn hóa cư dân thời kỳ Hùng Vương và có loại quả đặc sản hồng Gia Thanh nức tiếng.
Cách Khu Di tích lịch sử Đền Hùng hơn 20km. Xóm Rền, xã Gia Thanh là vùng quê ven sông Lô thơ mộng. Bên những con đường quanh co dẫn vào làng là những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay, những ngôi nhà mái ngói nằm san sát bên nhau. Giờ đã vào đầu tháng 5, bóng râm của những cành hồng xanh mướt đổ bóng xuống hiên nhà hình ảnh những người nông dân đang cần mẫn làm nón thật yên bình. Nơi đây chính là làng nghề truyền thống nón lá Gia Thanh đã có hơn 100 năm.
Làng có hơn 2/3 số hộ làm nghề với hàng trăm người làm nón chuyên nghiệp, từ trẻ nhỏ đến người lớn, các cụ già đều có thể cầm kim “nức” nón. Nón lá từ xưa đã tô điểm thêm nét đằm thắm dịu dàng của người phụ nữ, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân.
Ngày nay nón lá xuất hiện ở mọi nơi, từ thành thị tới nông thôn, trên những cánh đồng vàng hay những con đường phố xá tấp nập. Một chiếc nón lá đơn sơ mộc mạc tưởng chừng như đơn giản nhưng đến đây bạn sẽ hiểu thêm sự kỳ công, khéo léo từ những đôi bàn tay người nông dân chịu thương chịu khó.
Ở Gia Thanh không chỉ phụ nữ biết làm nón mà ngay cả những người đàn ông cũng có thể giúp chuốt vành, lên khung,… Người làm phải thực hiện khoảng hơn 10 công đoạn từ khi mua lá về, để ỉu, là lá, xây vành nón, quai nón, may nón, nức vành, mạng chóp, nức nón, khi nón được bán ra người làm nón sẽ quang một lớp dầu để có một chiếc nón lá trắng ngà vừa bền, đẹp, mà không thấm nước.
Những người nghệ nhân tâm huyết với nghề nón lá
Bà Nguyễn Thị Tịch, ở khu 4, Xóm Rền cho biết: “Nghề làm nón không có bất kỳ loại máy móc nào thay thế từng công đoạn đều được làm thủ công nên mất nhiều thời gian, một ngày một người làm nón chuyên nghiệp chỉ hoàn thành được 1 chiếc nón. Trung bình một chiếc nón lá có giá từ 50-60 nghìn đồng“.
Theo bà Tịch, trong quá trình hoàn thiện một chiếc nón lá, việc sơ chế nguyên liệu tưởng chừng đơn giản nhưng không thiếu phần công phu. Để có được những chiếc lá cọ phẳng phiu, nhẵn bóng lợp nón người thợ phải là lá rất cầu kỳ, lấy hơi nóng từ chiếc lưỡi cày sau đó phủ lên một túi vải ẩm để là lá.
Lá sau khi là được cắt gọn hai đầu đủ dài để lợp từ chóp xuống vành cái được xếp chồng liền nhau, không xô lệch. Mỗi chiếc nón được lợp 2 lần lá, giữa 2 lần được lót thêm một lượt mo cau cho nón thêm dày và cứng cáp, tránh mưa ướt. Mặt trong của nón được người thợ khéo léo luồn những sợi chỉ màu đỏ để buộc quai nón. Bàn tay người thợ cầm kim khéo léo đưa nhanh từng mũi khâu thẳng đều từ vòng trong ra vòng ngoài không hề chệch đường.
Không chỉ đơn thuần là nơi sản xuất ra một sản phẩm thủ công truyền thống lâu đời mang tính đặc trưng, làng nghề nón Gia Thanh còn là nơi lưu giữ những tinh hoa nghệ thuật dân gian, những kinh nghiệm sản xuất và phong tục tập quán của cộng đồng. Chính bởi nét độc đáo này mà những năm gần đây, làng nghề đã trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.
Bà Triệu Thị Nhường, trưởng làng nghề nón lá Gia Thanh chia sẻ: Từ khi được kết nối trở thành điểm du lịch trong tỉnh làng đã có nhiều khởi sắc. Du khách, không chỉ đến từ nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước mà còn đến từ nhiều quốc gia trên thế giới như Hà Lan, Thụy Điển, New Zealand… Du khách không chỉ tham quan tìm hiểu lịch sử làng nghề mà còn được tận mắt chứng kiến và tham gia vào các công đoạn để làm nên chiếc nón vô cùng thú vị.
Không còn vất vả những buổi chợ sớm tinh sương mang những chồng nón lá ra chợ, giờ đây người làm nón Gia Thanh đã dễ dàng hơn khi có nhiều người biết tới và tìm về đặt mua bởi chất lượng bền đẹp của nón. Làng nghề nón lá Gia Thanh được UBND tỉnh công nhận làng nghề truyền thống cuối năm 2006.
Trước đây làng nghề chủ yếu tập trung ở khu 3, người dân tranh thủ làm nón lúc nông nhàn, giờ đây làm nón đã dần trở thành nghề chính, tạo việc làm cho đại bộ pahận người dân trong xã. Hơn 10 năm qua, đã có 80% số hộ trong xã gắn bó với nghề làm nón. Với một xã thuần nông như Gia Thanh thu nhập từ làm nón đã góp phần để người dân có cuộc sống ổn định.
