Trong lịch sử Phú Thọ, họ Kiều là một dòng họ có thể lực lớn với những người con kiệt xuất, nổi bật hơn cả là Kiều Công Tiễn, Kiều Công Hãn và Sứ quân miền núi – Kiều Thuận.
Kiều Thuận là một sứ quân nổi dậy trong thời loạn 12 sứ quân của lịch sử Việt Nam ở thế kỷ 10. Kiều Thuận là người Phong Châu, tức vùng đất thuộc Phú Thọ thời điểm hiện tại. Trong số các sứ quân, Kiều Thuận là đại diện cho lực lượng đối địch với cả 2 triều nhà Đinh và nhà Ngô. Ông có nhiều công lao với vùng đất chiếm đóng nên hiện nay vẫn được nhân dân Phú Thọ tôn thờ.
Lịch sử họ Kiều
Trong lịch sử gia tộc họ Kiều vốn là một thế lực lớn ở Phong Châu. Kiều Thuận là em trai của tướng Kiều Công Hãn nhà Ngô, con trai của Kiều Công Chuẩn, là cháu nội của Tiết độ sứ Kiều Công Tiễn – Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ cuối cùng của nhà Đường cai trị lãnh thổ Việt Nam trong thời kỳ Tự chủ.
Kiều Công Tiễn nguyên là nha tướng của Tiết độ sứ Dương Đình Nghệ, trấn thủ Phong Châu. Năm 937, Kiều Công Tiễn giết Dương Đình Nghệ để đoạt chức Tiết độ sứ, về cầm quyền ở Đại La. Kiều Công Chuẩn phản đối việc làm bội phản của cha nên mang con nhỏ là Kiều Công Đĩnh về Phong châu, còn Kiều Công Hãn vào Ái châu theo con rể của Dương Đình Nghệ là Ngô Quyền. Lúc đó chỉ có Kiều Thuận đồng tình với ông nội Công Tiễn và ở lại thành Đại La giúp Công Tiễn.
Lực lượng của Kiều Công Tiễn bị cô lập do sự phản đối của phần lớn tướng sĩ trong nước tập hợp theo Ngô Quyền. Kiều Công Tiễn sai người sang cầu cứu nước Nam Hán ở Quảng Châu nhưng quân Hán chưa tới thì năm 938, quân Ngô Quyền đã kéo ra bắc, hạ thành Đại La và giết chết Công Tiễn. Kiều Thuận bỏ Đại La về xây dựng căn cứ ở Hồi Hồ, thuộc địa phận huyện Cẩm Khê ở phía bắc Phú Thọ ngày nay.
Viện Hán Nôm hiện nay còn lưu lại một thần tích cho biết thêm về ông: “Khi Kiều Thuận sinh ra có điềm lành: Ánh sáng lạ tràn ngập khắp ngôi nhà. Tuổi thơ thì thông tuệ, lớn lên thì thông minh mẫn tiệp, tuổi tráng niên, Kiều Thuận có gồm đủ trí dũng”.
Lịch sử Sứ quân miền núi
Theo phả tộc dòng họ Ma ở thị xã Phú Thọ và tài liệu văn hoá dân gian, tại vùng Ma Khê, Kiều Thuận đã xây căn cứ Tam Thành, xây thành Hưng Hoá, liên kết với các hào trưởng, tộc trưởng, các dòng họ ở Ma Khê và vùng lân cận tạo thành căn cứ địa vững chắc. Khắp cả vùng rộng lớn từ Ma Khê đến Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu được Kiều Thuận gây dựng, cai quản trong suốt hơn 20 năm đã giúp dân tình có cuộc sống yên ổn, nông nghiệp mở mang, nơi nơi đều an cư lạc nghiệp, thế lực vững vàng, uy danh vang dội, khiến các sứ quân khác phải nể phục. Đội quân của Kiều Thuận có tới vài vạn người, được tổ chức chặt chẽ, kỷ luật nghiêm minh, trên dưới một lòng được mệnh danh là “Cương Nghị quân”; luân phiên nhau vừa luyện tập, tuần tra canh gác, bảo vệ lãnh địa, vừa sản xuất bảo đảm lương thực nuôi quân, vừa thường trực cơ động sẵn sàng chiến đấu.
Từ thời nhà Đường, An Nam đô hộ phủ có tổng 40 châu thì có tới 18 châu lệ thuộc vào châu Phong. Thời điểm nhà Ngô suy yếu, các sứ quân nổi dậy chống lại triều đình. Kiều Thuận cũng nổi dậy trở thành một sứ quân trong thời loạn 12 sứ quân. Ông tự xưng là Kiều Lệnh Công trấn giữ thành Hồi Hồ (thuộc làng Hoa Khê, còn có tên là Cẩm Khê. Ngày nay thuộc làng Văn Khúc, huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ). Căn cứ chiếm đóng của ông thuộc vùng núi, có nhiều tướng dưới quyền là các tộc trưởng lãnh đạo các châu, điển hình là Ma tộc thần tướng: Ma Xuân Trường của dòng họ Ma.
Đền thờ Kiều Thuận
Sứ quân miền núi – Kiều Thuận còn được thờ ở đền Trù Mật, xã Văn Lung, thị xã Phú Thọ. Đền Trù Mật còn gọi là đền Lăng, vì vừa là lăng mộ vừa là đền thờ sứ quân Kiều Thuận, đặt ở gò thấp đầu làng Trù Mật giáp với làng Phú An. Tương truyền, khi bị Đinh Bộ Lĩnh tấn công, ông đã tự đào mồ tuẫn tiết; cái chết của ông góp phần đem lại sự thống nhất các lực lượng phân tán để lập lên nhà nước Đại Cồ Việt. Trong đền Trù Mật, trên long ngai thờ Kiều Thuận có bốn chữ vàng “Quang hiển quốc vương”.
Khi Kiều Thuận mất, vua Đinh Tiên Hoàng ban sắc truy phong là “Cương nghị đại vương thượng đẳng thần”, được lập đền thờ ở làng Trù Mật. Lịch sử thị xã Phú Thọ truyền rằng: Kiều Công Thuận thường sang hội kiến với Ma Xuân Trường là động trưởng Phú An (thị xã Phú Thọ ngày nay). Mỗi lần sang Phú An hội kiến, Kiều Công Thuận phải dừng chân ở xóm Khuôn để chờ thuyền của động trưởng ra đón. Kiều Công Thuận đã được hai mẹ con họ Ma ở xóm Khuôn hết lòng giúp đỡ. Ông đã nhận bà cụ họ Ma này là mẹ nuôi và con gái bà cụ là em nuôi. Đền Mẫu Khuôn là nơi thờ bà, mẹ nuôi Kiều Thuận.
Comments 3